Kosten zorg immens door renteswaps
Kosten in de zorg stijgen al 20 jaar de pan uit vanwege de hoge kosten van renteswaps. Zo kocht een ziekenhuis in Amersfoort renteswaps af voor een waarde van 25 IC-bedden.
Minder IC-bedden dan Duitsland
Verbaas jij je er ook over waarom de dienstverlening in ziekenhuizen en andere zorginstellingen de afgelopen decennia zo enorm zijn afgeschaald? Waarom het aantal IC-bedden in Nederland naar inwoneraantal maar een vijfde is van dat in buurland Duitsland? Een belangrijke reden is dat zorginstellingen voor hun financiering steeds minder kunnen rekenen op de overheid en steeds meer afhankelijk zijn van banken.
Mkb en semipublieke instellingen draaien op voor Kredietcrisis
Aankloppend bij de banken voor financiering kregen ondernemers en semipublieke instellingen via dwaling (zie hier en daar) een financieel product – een renteswap, ook wel rentederivaat genoemd – opgedrongen dat niet deed wat het beloofde. En waarbij ze ook geen enkel belang hadden.
Tientallen miljarden euro
Tientallen miljarden euro hebben ondernemers en semipublieke instellingen sinds het begin van deze eeuw betaald voor de kosten van renteswaps. Het mkb, ziekenhuizen, zorginstellingen, onderwijsinstituten, woningcorporaties en gemeenten draaien daardoor deels op voor het perverse verdienmodel van banken dat heeft geleid tot de Kredietcrisis van 2008. En zij betalen nog steeds, want het probleem is niet opgelost.
Nederlandse burger betaalt mee
Het andere deel betaalt de Nederlandse burger betaalt via hogere belastingen. Maar via een omweg krijgt de burger nog een rekening gepresenteerd vanwege de kosten van renteswaps. Minder handen aan het bed in ziekenhuizen en zorginstellingen, een lagere kwaliteit van onderwijs voor onze kinderen, uitstel van grootschalig onderhoud aan woningen en hogere gemeentebelastingen.
Lening met renteswap
Sinds het begin van deze eeuw zijn banken leningen gaan verstrekken gecombineerd met een renteswap aan het mkb en semipublieke instellingen. Een renteswap is een financieel product dat ervoor zorgt dat een lening met een variabele rente toch een rentevast karakter heeft. Althans, dat was de lezing van banken. Zij brachten deze onnodig ingewikkelde constructie gretig aan de man en streken twee keer provisie op: één voor de lening en één de renteswap.
Heimelijk extra krediet
De werkelijkheid was anders. De renteswap zou volgens de banken bescherming bieden bij een stijgende rente. Wat ze er niet bij vertelden is dat als de rente zou dalen – wat banken wisten, daarover een andere keer – de renteswap een negatieve marktwaarde kreeg. Zelfs dat hadden de partijen die een lening afsloten niet door, want de negatieve waarde als gevolg van de gedaalde rente werd heimelijk verrekend met een extra krediet. Uit het zicht van de klant.
Slechtere financiële positie
De klant had er dus een extra lening bij waarvan hij het bestaan niet wist. Er stond wel een vreemd bedrag op het rekeningafschrift. Klanten die hierover vragen stelden, kregen te horen dat het niets had te betekenen. Het was een ‘kosteloos extraatje’. Alles goed en wel, maar wat er ondertussen gebeurde was dat de klant in de boeken van de bank een hoger risicoprofiel had door de extra lening. Hierdoor verslechterde zijn financiële positie.
Liquiditeitsopslag
De verslechterde financiële positie – in gewone mensentaal: ze stonden voor een hoger bedrag bij de bank in het krijt – betekende dat banken klanten in het midden van de crisis konden opzadelen met een liquiditeitsopslag van gemiddeld 1 procent. In de jaren daarna is de vaste rente die klanten dachten te hebben met meer dan 3 procent verhoogd. Dus waar de marktrente voor de rest van de wereld daalde, steeg de rente voor partijen die een lening hadden afgesloten met een renteswap. Lekker stabiel, dienstbaar en betrouwbaar.
Investeringen in de zorg
Zorginstellingen sluiten leningen af voor de bouw van een ziekenhuis. Of voor het inrichten van hightech operatiekamers. Dat soort investeringen. Je hebt het dan al snel over leningen die oplopen van tientallen miljoenen tot een paar honderd miljoen euro. Dus stel je sluit als ziekenhuis een lening af met renteswap van 150 miljoen euro, dan betaal je jaarlijks als extra liquiditeitskosten 1,5 miljoen euro. Bovenop de overeengekomen en ingecalculeerde “vaste” rentekosten. Extra kosten voor de zorg. En dat ieder jaar.
Afkopen van renteswap
Soms hebben zorginstellingen zelfs langlopende renteswaps waarvoor ze geen (volledige) lening hebben. Ze betalen dan wel voor rentekosten van de swaps, terwijl ze er eigenlijk niets aan hebben. Het enige wat je dan kunt doen is het afkopen van de swap. Ofwel het afkopen van de negatieve waarde die de swap heeft ontwikkeld.
Rente betalen over de hoofdsom
Voor het afkopen van een renteswap ben je verplicht de toekomstige rente te betalen tot aan het einde van de looptijd van de swap. Als bij een renteswap uiteindelijk dus geen lening wordt verstrekt, betaal je als ziekenhuis jarenlang rente zonder dat hier financiering tegenover staat. Bovendien betaal je rente over de gehele hoofdsom, dus ook over het deel waarvoor geen lening is verstrekt. Tot aan het einde van de looptijd.
Met gouden ketens vast aan de bank
Je betaalt dus alle rente alsof er sprake was van een financiering voor de looptijd van de renteswap. Je zit dus als zorginstelling met gouden ketens aan de bank vast. Pas na het afkopen van de swap ben je van het jaarlijkse gelazer af.
Kosten zorg niet naar kwaliteit zorg
Zo heeft het Meander Medisch Centrum in Amersfoort in 2017 een renteswap afgekocht voor 14,3 miljoen euro en in 2019 een voor 9,7 miljoen euro. Veel geld dat niet is besteed aan financieren maar eigenlijk gewoon vergokt is. Als je weet dat een IC-bed in Nederland € 2.500 per dag kost, dan zou je voor dit bedrag een jaar lang gemakkelijk 25 IC-bedden kunnen inrichten in Amersfoort. Maar dat kan niet, want het geld is naar de bank gegaan.
Renteswap heeft geen toegevoegde waarde
Waarom verstrekken banken niet gewoon een rentevaste lening zoals ze dat tot het begin van deze eeuw deden? De enige reden is dat banken daar zelf beter van worden. Voor de zorginstellingen heeft deze complexe constructie met een renteswap geen enkele toegevoegde waarde. Het valt dan ook niet te begrijpen dat de overheid deze complexe constructie accepteert.
Extra werk voor de Zuidas
Het leidt niet alleen tot fouten in de financieringsconstructie met veel hogere (rente)lasten. Ook de verwerking van deze constructie in de financiële administratie zorgt voor onnodige, hogere (accountants)kosten. Naast de accountants eten ook de Zuidas-advocaten uit de ruif mee. Zo profiteert de hele schil rondom banken van de kosten die zorginstellingen moéten maken.
Zorg loopt honderden miljoenen mis
We hebben het nu over een ziekenhuis in Amersfoort. In Nederland zijn er ongeveer driehonderd ziekenhuizen. Dus hoeveel onterechte rentebetalingen aan banken zouden er in Nederland de afgelopen decennia zijn betaald? In de zorg loopt dit in de honderden miljoenen euro’s. Geld dat niet naar de zorg is gegaan, maar dat is verdwenen in de zakken van (de aandeelhouders) van banken.
Kosten zorg meer dan 24 miljard euro
Samen met andere semipublieke instellingen was de schade van de kosten van renteswaps tot 2017 al oplopen tot meer dan 24 miljard euro. En de meeste partijen hebben nog renteswaps met hoge opslagen die nog jaren doorlopen. Soms zonder dat hieraan een (volledige) een lening is gekoppeld.
Geen betere zorg de komende jaren verwacht
Dus een verbetering van de situatie in de zorg is de komende jaren niet te verwachten. De vraag is dan ook of in de Coronacrisis het virus wel het grootste probleem is. De bezuinigingen in de zorg als gevolg van de kosten van renteswaps zijn in elk geval desastreus voor de kwaliteit van de zorg in Nederland.
